Tội phạm đôi lúc cũng có ích cho xã hội. Năm 2010, Bảo tàng nghệ thuật Sao Paulo từng tổ chức triển lãm các tác phẩm nghệ thuật đã bị tịch biên từ tay bọn lừa đảo và buôn lậu ma túy.
Một số tác phẩm từng thuộc về nhà sáng lập ngân hàng Banco Santos. Ngân hàng Brazil này sụp đổ hồi năm 2005.
Sau khi thanh lý tài sản ngân hàng, nhà sáng lập Edemar Cid Ferreira mất toàn bộ nhà cửa và bộ sưu tập nghệ thuật, bị kết “tội ác chống lại hệ thống tài chính quốc gia” và tội rửa tiền, và bị kết án 21 năm tù giam.
Chưa biết tốt xấu thế nào, nhưng ắt nhiều người sẽ hài lòng hơn nếu có thêm các cán bộ ngân hàng ngồi sau song sắt vì đã góp phần thổi tung hệ thống tài chính phương Tây mấy năm về trước.
Ở Anh, chưa một cán bộ ngân hàng cao cấp nào bị truy tố tội hình sự vì liên quan đến vụ sụp đổ của ngân hàng mình.
Chỉ một nhóm nhỏ quan chức bị xử lý ở các hình thức nhẹ hơn như cấm điều hành ngân hàng hoặc công ty khác, hay mất tiền dàn xếp với cơ quan quản lý (nhưng không nhận tội).
Gần đây các nhà hoạch định chính sách đã đề xuất nguyên tắc “giả định có tội”, theo đó các giám đốc của một ngân hàng bị phá sản sẽ tự động bị cấm điều hành ngân hàng khác trừ khi người này chứng minh được mình không có lỗi.
Ở Mỹ, Tập đoàn Bảo hiểm tiền gửi liên bang đã nộp hơn 40 đơn kiện chống lại giám đốc và nhân viên của các tổ chức tín dụng bị phá sản kể từ năm 2010, sắp tới ắt còn nhiều nữa. Nhưng số cán bộ ngân hàng cao cấp bị cơ quan công tố sờ gáy chỉ đếm trên đầu ngón tay.
Tới tận tháng 5 năm nay, chính phủ Mỹ chỉ mới kết tội được cán bộ ngân hàng cao cấp đầu tiên, đó là cựu Giám đốc toàn cầu bộ phận Giao dịch tín dụng cơ cấu của Credit Suisse với tội danh định giá sai chứng khoán bảo đảm bằng các khoản vay thế chấp.
Còn Serageldin thụ án gì phải đợi tháng 8 này mới rõ.
Thái độ e dè của chính quyền Anh – Mỹ trái ngược hẳn với những bước đi mạnh bạo của cơ quan công tố các nước khác cũng như chính cơ quan công tố hai nước này trước đây.
Thời khủng hoảng các tổ chức tiết kiệm và cho vay (savings-and-loans, S&L) đầu thập niên 1980, hơn 800 cán bộ ngân hàng bị bỏ tù.
Một thập niên sau đó, các giám đốc của ngân hàng Anh Barings từng bị tay trader Nick Leeson qua mặt đều bị cấm đảm nhiệm cương vị lãnh đạo dù cho họ chẳng trực tiếp dính dáng gì đến sai lầm của Lee.
Các nước như Ireland và Đức đều đã hành động kiên quyết và tống hàng loạt cán bộ ngân hàng vào tù.
Sự khác biệt này phần nào là do “quyết tâm chính trị”. Ở Mỹ, chính quyền liên bang từng dành rất nhiều tâm sức điều tra các vụ lừa đảo thời khủng hoảng S&L.
GS William Black từ ĐH Missouri tại Kansas City từng phụ trách điều tra các cán bộ ngân hàng thời khủng hoảng S&L. Ông này cho biết trong cuộc khủng hoảng lần này cơ quan giám sát ngân hàng hầu như chẳng giúp Cục điều tra liên bang FBI là bao.
Iceland tổ chức được một đội trên 100 điều tra viên chuyên trách. Đội này đã kết tội được các quan chức cao cấp của ngân hàng Glitnir và đang truy tố hàng loạt doanh nhân và đại gia ngân hàng khác, bao gồm cả ông chủ hai ngân hàng lớn nhất Iceland.
Ở Tây Bân Nha, người ta đang điều tra hành vi của khoảng 90 quan chức cao cấp và TV. HĐQT ngân hàng.
Từ ký hợp đồng ma với người thân, cho vay chính mình với lãi suất thấp, sắp xếp để có lương cao bổng hậu tới thu phí môi giới gặp gỡ ông nọ bà kia hay trả lương khủng chỉ để dự các buổi họp mang tính thủ tục đều đang bị cơ quan công tố điều tra gắt gao.
Một khác biệt nữa là ở luật áp dụng. Lý do chính khiến cơ quan giám sát Anh – Mỹ không truy tố nổi là do họ không liên kết được các hành vi sai trái ở cấp thấp (ví dụ như vụ scandal Libor) với các quan chức ở cấp cao.
Thứ nữa là nếu giật sập một ngân hàng chỉ vì bất tài thì vẫn … hợp pháp. (Tuy vậy, Anh đang tham khảo kinh nghiệm của Đức để đưa thêm tội “thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng”).
The threshold for getting bankers banged up is lower in some places than others, however.
Đức, Thụy Sỹ và Áo có một khái niệm mở với tên gọi Untreue, tức bội tín (breach of trust), tức thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng đối với tổ chức.
Cơ quan công tố Đức đã truy tố được cán bộ tại các ngân hàng WestLB, BayernLB, HSH Nordbank và Sal Oppenheim với tội danh này.
Ở Brazil, luật còn nghiêm hơn. Thành viên ban giám đốc và HĐQT (thậm chí cả cổ đông nắm quyền chi phối) phải chịu trách nhiệm cá nhân trong việc thanh toán nợ của các ngân hàng phá sản dù cho không chứng minh được là họ đã làm sai cái gì.
“Mục đích là khiến ban quản trị phải đảm bảo bằng chính tài sản của mình,” luật sư José Luiz Homem de Mello từ công ty luật Pinheiro Neto ở São Paulo cho biết.
Dù vậy, hình luật nghiêm quá cũng có cái bất lợi. Nó sẽ đảo ngược truyền thống luật pháp tại Anh Mỹ theo đó tòa án không suy đoán các quyết định kinh doanh được đưa ra một cách trung thực, dù nó có sai.
GS Luật Heinrich Honsell cho rằng áp dụng tội Untreue (thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng) trong án kinh tế là hiện tượng đáng lo ngại. “Kết án hình sự tội bất cẩn là không đúng,” ông này nói. “Rồi đây các thẩm phán sẽ đi dạy cách quản trị rủi ro mất.”
Những người phản đối áp dụng tội này còn cảnh báo nó sẽ khiến chẳng ai còn dám chấp nhận rủi ro nữa.
Theo Quỳnh Oanh
Trí Thức Trẻ/The Economist
- Lỗ chênh lệch tỷ giá gieo sầu cho PGV (08/05/2013)
- 4 tháng đầu năm, vốn FDI thực hiện tại Việt Nam đạt 6.28 tỷ USD, tăng hơn 7% (08/05/2013)
- Gần 52 nghìn doanh nghiệp đăng ký mới trong 4 tháng đầu năm 2024 (08/05/2013)
- SBS: ĐHĐCĐ thường niên 2024 lần 1 bất thành (08/05/2013)
- Becamex IDC lãi tăng 29% trong quý đầu năm, dư nợ trái phiếu gần 12 ngàn tỷ (08/05/2013)
- Doanh thu Nhựa Tiền Phong thấp nhất 18 quý (08/05/2013)
- Giá heo phục hồi, BAF lãi gấp 38 lần cùng kỳ (08/05/2013)
- Báo cáo TTCK thế giới quý 2/2024 (Kỳ 2): Nhịp điều chỉnh ngắn hạn đang hiện hữu (08/05/2013)
- ĐHĐCĐ VPBank: Nhận chuyển giao một ngân hàng yếu kém (08/05/2013)