Theo NHNN, Luật các TCTD có hiệu lực từ ngày 1/1/2011, tuy nhiên đến nay, một số TCTD chưa chủ động điều chỉnh tỷ lệ sở hữu cổ phần để phù hợp với quy định này. Tính đến nay, vẫn còn 5/33 NHTM cổ phần có cá nhân sở hữu cổ phần vượt tỷ lệ 5% vốn điều lệ; 5/33 NHTM cổ phần là tổ chức sở hữu cổ phần vượt tỷ lệ 15% vốn điều lệ; 8/33 NHTM cổ phần có nhóm cổ đông và người có liên quan sở hữu cổ phần vượt tỷ lệ 20% vốn điều lệ.

Vượt “trần” để thao túng

NHNN cho biết qua kết quả thanh tra cho thấy, ở không ít NHTM cổ phần, cổ đông lớn và người có liên quan vi phạm quy định về sở hữu cổ phần dẫn đến thao túng, chi phối ngân hàng, phục vụ cho lợi ích của cổ đông lớn, đẩy ngân hàng đến tình trạng hoạt động thiếu minh bạch hoặc quản trị, điều hành không tuân thủ nguyên tắc thận trọng và các quy định của pháp luật.

Theo báo cáo quản trị 6 tháng cuối năm 2013 của Ngân hàng Phương Nam (Southern Bank), cổ đông lớn vẫn sở hữu nhiều hơn mức 5% này. Số cổ phần của ông Trầm Bê tại Ngân hàng Phương Nam và các con hiện vượt 20% vốn điều lệ. Riêng ông Trầm Bê và con gái Trầm Thuyết Kiều mỗi người đang giữ 7 - 8%. Tại Ngân hàng Nam Á, dù bà Tư Hường và các thành viên gia đình đã giảm tỷ lệ sở hữu dưới 5%, nhưng tổng số cổ phần vẫn vượt quy định, khoảng 27%.

Đối với trường hợp Ngân hàng Phương Nam, NHNN đã xử lý tình trạng này bằng cách sáp nhập với Sacombank để giảm tỷ lệ sở hữu xuống theo quy định. 

Tình trạng này xảy ra cũng có một phần nguyên nhân là do thông tư hướng dẫn về tỷ lệ sở hữu cổ phần của các cổ đông đến nay vẫn chưa được ban hành. Bởi vậy, NHNN đang thúc đẩy để thông tư này sớm ban hành trong năm 2014.

Sẽ mạnh tay xử lý

Để xử lý tình trạng này, Dự thảo Thông tư có đưa ra một số biện pháp và được giới chuyên gia đánh giá là đủ sức răn đe. Cụ thể, theo dự thảo, NHNN chia ra 2 trường hợp là sở hữu cổ phần vượt giới hạn quy định tính từ thời điểm trước và sau ngày Luật các TCTD có hiệu lực (1/1/2011).

Trường hợp thứ nhất, đối với sở hữu cổ phần vượt giới hạn phát sinh trước ngày 1/1/2011, NHNN đề nghị chậm nhất là hết quý I/2015, TCTD phải có kế hoạch xử lý dứt điểm các trường hợp cổ đông, cổ đông và người có liên quan của cổ đông đó sở hữu cổ phần vượt giới hạn.

Đồng thời, cổ đông và người có liên quan của cổ đông đó phải chuyển nhượng cổ phần cho NHNN hoặc TCTD do NHNN chỉ định. Cổ đông và người có liên quan không được quyền biểu quyết đối với số cổ phần sở hữu vượt tỷ lệ quy định. Cổ đông và người có liên quan không được đề cử, ứng cử làm thành viên HĐQT, ban kiểm soát của TCTD khi TCTD bầu bổ sung hoặc bầu nhiệm kỳ mới HĐQT, ban kiểm soát trong thời gian còn sở hữu cổ phần vượt tỷ lệ.

TCTD không được cấp tín dụng mới cho cổ đông, cổ đông và người có liên quan của cổ đông đó đang sở hữu cổ phần tại TCTD vượt giới hạn quy định của pháp luật. Trường hợp cổ đông, cổ đông và người có liên quan của cổ đông đó sở hữu cổ phần vượt giới hạn đang có dư nợ tín dụng tại TCTD mà mình đang là cổ đông, TCTD đó phải có biện pháp để sớm thu hồi toàn bộ dư nợ các khoản tín dụng của các đối tượng này chưa thanh toán.

Trường hợp thứ hai: đối với trường hợp sở hữu cổ phần vượt giới hạn quy định phát sinh sau ngày 1/1/2011, tổ chức, cá nhân có liên quan bị xử lý vi phạm hành chính theo quy định của pháp luật. Cổ đông, cổ đông và người có liên quan của cổ đông đó phải xử lý số cổ phần sở hữu vượt giới hạn quy định trong thời hạn 30 ngày kể từ ngày ban hành quyết định xử lý vi phạm hành chính.

Nếu không thực hiện theo quy định trên, cổ đông và người có liên quan của cổ đông đó bị áp dụng các biện pháp xử lý quy định, đồng thời cổ đông và người có liên quan của cổ đông đó phải chuyển nhượng cổ phần cho NHNN hoặc TCTD do NHNN chỉ định. Cổ đông và người có liên quan không được quyền biểu quyết đối với số cổ phần sở hữu vượt tỷ lệ quy định...

Dự thảo Thông tư cũng nhấn mạnh, đối với những trường hợp quá thời hạn quy định mà vẫn chưa bảo đảm việc sở hữu cổ phần của TCTD trong giới hạn quy định của pháp luật, cổ đông và người có liên quan của cổ đông đó bị áp dụng các biện pháp xử lý.

Theo đó, TCTD phải tăng vốn điều lệ thông qua việc phát hành cổ phiếu riêng lẻ hoặc phát hành thêm cổ phiếu mới ra công chúng. Cổ đông và người có liên quan trong thời gian sở hữu cổ phần của TCTD vượt giới hạn quy định không được thực hiện mua cổ phần do TCTD đó phát hành thêm.

Bên cạnh đó, cổ đông và người có liên quan của cổ đông đó xử lý số cổ phần sở hữu vượt giới hạn quy định của pháp luật thông qua hình thức chuyển nhượng cổ phần cho các nhà đầu tư khác hoặc phải chuyển nhượng cổ phần theo chỉ đạo của NHNN.

Cùng với đó, TCTD phải mua lại số cổ phần sở hữu vượt giới hạn của cổ đông và người có liên quan của cổ đông đó để làm cổ phiếu Quỹ theo quy định của pháp luật và phải đảm bảo các tỷ lệ an toàn theo quy định sau khi mua số cổ phần này.
Đối với những trường hợp vẫn cố tình không thực hiện sẽ buộc phải sáp nhập, hợp nhất với TCTD khác hoặc thực hiện tái cơ cấu theo yêu cầu của NHNN.

Theo TBKD