Đại biểu Quốc hội Lê Thị Nga, Phó chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội, bình luận trong quá trình sử dụng ODA đã có nhiều bất cập, thất thoát, lãng phí, tham nhũng, nhưng những vụ vi phạm lớn chủ yếu được phát hiện bởi phía nước ngoài. 

“PMU 18, vụ Huỳnh Ngọc Sỹ, vụ nghi vấn tiêu cực tại dự án Danida (Đan Mạch) năm 2012 và vụ JTC trong ngành đường sắt”, bà Nga phân tích. 

Tại phiên thảo luận tình hình kinh tế-xã hội năm 2014 và nhiệm vụ năm 2015, kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XIII, bà Nga cho biết qua 20 năm Việt Nam đã thu hút được 78 tỷ USD, trung bình khoảng hơn 3 tỷ USD/năm. Chính phủ đã rất nỗ lực đưa nguồn vốn này vào phát triển kinh tế xã hội. 

Tuy nhiên, thực tế phát sinh nhiều bất cập vi phạm tồn tại, thất thoát, lãng phí, tham nhũng trong nhiều dự án ODA đã ảnh hưởng không nhỏ đến công trình, làm mất đi uy tín của Việt Nam đối với nhà tài trợ.

Theo bà Nga, sở dĩ những tình trạng đó là do có một thực tế đáng lo đó là xu hướng, thích dùng vốn ODA, tư duy nhiệm kỳ, bệnh thành tích ở một số nơi đã đang khiến nhiều công trình ODA xuất hiện ngày càng nhiều, nhưng một số công trình thì chất lượng hiệu quả thấp, một số công trình thực chất bị đội lên quá cao, cao hơn nhiều so với các nước…

“Hơn nữa, do năng lực quả lý khu vực công còn hạn chế, chưa kiểm soát được thất thoát lãng phí, tham nhũng góp phần làm cho một số dự án, mặc dù vay giá rẻ của ODA nhưng vô cùng đắt đỏ”, bà Nga bình luận.

Bà Nga còn chỉ ra rằng, hiện hành lang pháp lý đối với việc quản lý ODA chủ yếu được điều chỉnh bởi Nghị định 38/CP -2013, quyết định của Thủ tướng, hướng dẫn của các bộ ngành, địa phương và quy định của nhà tài trợ.

“Các quy định này còn phức tạp, phân tán, hiệu lực pháp lý còn thấp. Việc công khai, minh bạch, trách nhiệm giải trình trong Nghị định 38 còn mang tính nguyên tắc mà chưa cụ thể hóa hết vào quy trình ODA dẫn đến chưa ngăn chặn được tình trạng xin cho vào dự án tiêu cực, tham nhũng”, bà Nga bình luận.

Theo bà Nga, Quốc hội, người chịu trách nhiệm cao nhất về nợ công và người dân, chủ thể đóng thuế và là người trả nợ cuối cùng gần như đứng ngoài quy trình về ODA. 

“Tôi đề nghị Quốc hội ban hành luật về quản lý, sử dụng vốn ODA, theo đó chú trọng quy định chặt chẽ quản lý ODA. Công khai, minh bạch toàn bộ số vốn, các dự án và quy trình phân bổ, buộc phản biện độc lập trước khi quyết định”, bà Nga đề xuất.

Bà Nga còn nhấn mạnh vai trò giám sát của Quốc hội với ODA, đây là nguyên nhân không nhỏ làm cho những bất cập sai phạm trong dùng ODA, góp phần đẩy nợ công lên sát ngưỡng an toàn. 

“Với tư cách là một phần của đầu tư công và nợ công, lại tác động đến vị thế, uy tín quốc gia nhưng những năm qua, cả về pháp lý, thực tiễn, trách nhiệm giám sát của Quốc hội về ODA đã chưa được coi trọng. Thực tế là 20 năm qua dù đã xảy ra không ít vụ gây trấn động dư luận nhưng Quốc hội chưa một lần giám sát tối cao về ODA”, bà  Nga bình luận.

Với thực tế đó, bà Nga đề nghị Quốc hội cần phải giám sát ODA, chỉ ra những kiếm khuyết trong sử dụng ODA, những nhóm lợi ích cả trong nước, nước ngoài, nhà tài trợ, phân tích những mặt lợi, bất lợi của ODA. 

“Từ đó đề xuất kiến nghị sử dụng có chọn lọc theo lộ trình giảm dần, tiến đến chấm dứt ODA. Bất cứ quốc gia nào nếu phụ thuộc lâu dài vào ODA cũng là sự thất bại trong chiến lược phát triển”, bà Nga nêu ý kiến. 

Bà Nga cũng chỉ ra kinh nghiệm sử dụng thành công của một số nước như Hà Quốc, Thái Lan, Sigarore…Theo đó, các nước quản lý tiền vay rất chắt chẽ và sử dụng có hiệu quả. 

“Họ chỉ đầu tư cho những hạ tầng góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội, đói giảm nghèo, chủ trọng đầu tư hướng tới khu vực tư nhân, khu vực xuất khẩu. Những hạ tầng này được sử dụng rất tốt, quy hoạch với tầm nhìn dài hạn chứ không ngay lập tực hoặc một thời gian ngắn đã phải làm lại, cải tiến hay mở rộng”, bà Nga bình luận.

Quan trọng hơn, ngay từ khi bắt đầu thu hút ODA, các nước đã đặt kế hoạch chấm dứt nhận ODA, mà Hàn Quốc là một điển hình thành công. 

Cùng quan điểm này, đại biểu Quốc hội Nguyễn Văn Tiên (Tiền Giang) cũng cho rằng ODA có liên quan nhiều đến nợ công. Hiện ODA của Việt Nam đang có 2 loại, phần nhỏ là viện trợ không hoàn lại, phần lớn là hỗ trợ có hoàn lại. 

“Bởi vậy, nếu dự án có sử dụng vốn ODA thì phải cẩn thận, bởi nó sẽ tăng gánh nặng nợ công điều mà các đại biểu sẽ nói nhiề trong kỳ họp này”, ông Tiên bình luận. 

Theo ông Tiên, để hạn chế nợ công do ODA, chúng ta phải thực hiện nguyên tắc mà các nhà kinh tế gọi là nguyên tắc vàng đó là không vay ODA để  chi thường xuyên. Tôi được biết có dự án hàng trăm triệu USD chi cho vay ODA thường xuyên.

“Các dự án ODA vay này phải có ý kiến của các đại biểu Quốc hội khi đưa vào sử dụng nếu không nợ công sẽ tăng lên, mỗi chỗ góp vào một ít, nợ công sẽ rất lớn, sẽ tác động nhiều đến con cháu chúng ta sau này”, ông Tiên nhấn mạnh.

Theo Bizlive