Lãi suất huy động lại vào đợt giảm mới làm thị trường dấy lên kỳ vọng lãi suất cho vay sẽ giảm tiếp. Tuy nhiên, động lực chính trong "trò chơi" lãi suất của các ngân hàng là nhằm giảm chi phí đầu vào, cải thiện lợi nhuận, chứ không phải để hạ lãi suất cho vay.

Lãi suất và bài toán lợi nhuận

Theo thống kê của NHNN, đến ngày 31/7, tổng phương tiện thanh toán toàn hệ thống tăng 7,36%, huy động vốn tăng 6,98%. Trong đó, huy động bằng VND tăng 7,92%, huy động bằng ngoại tệ tăng 1,31% so với cuối năm 2013. Mặt bằng lãi suất huy động và cho vay bằng VND đến nay đã giảm 0,5 - 1,5% so với cuối năm 2013. Bởi vậy, rất có thể, trong thời gian tới, tiếp theo một số ngân hàng vừa giảm lãi suất huy động, sẽ còn vài ngân hàng đang ở trong trạng thái thừa vốn sẽ giảm tiếp lãi suất huy động.

Tuy nhiên, đây không phải là động lực để cho các ngân hàng giảm lãi suất cho vay mà là đang tìm cách tối đa hóa lợi nhuận trong điều kiện tín dụng khó tăng trưởng mạnh. Trong "trò chơi" lãi suất này, các ngân hàng đang sử dụng độ chênh kỳ hạn để tối đa hóa lợi nhuận. Theo đó, độ chênh giữa tài sản có và tài sản nợ càng cao thì ngân hàng càng lãi lớn.

Cụ thể, ngân hàng huy động được 50.000 tỷ đồng với lãi suất 6%/năm, kỳ hạn 3 tháng và đem số tiền đó cho vay với lãi suất 9%/năm với kỳ hạn 12 tháng thì mức chênh lệch giữa lãi suất huy động và cho vay không chỉ 3%, nếu như các ngân hàng điều chỉnh giảm lãi suất huy động.

Nếu ngân hàng giảm lãi suất huy động xuống 5% cho kỳ hạn 3 tháng, thì mức chênh lệch giữa lãi suất cho vay và huy động sẽ là 4% cho khoảng vay 50.000 tỷ đồng đó. Đây chính là "chiêu" tối đa hóa lợi nhuận của các ngân hàng.

"Đấy chính là lý do vì sao mà nhiều ngân hàng thường đẩy mạnh giảm lãi suất huy động kỳ ngắn hạn. Thời gian huy động càng ngắn và thời gian cho vay càng dài thì ngân hàng lãi càng cao. Đấy cũng chính là lý do vì sao các ngân hàng thời gian gần đây thường đẩy mạnh cho vay tiêu dùng", một chuyên gia ngân hàng bình luận.

Mỗi lần giảm lãi suất huy động, ngân hàng lại đưa ra nhận định sẽ giảm lãi suất cho vay trong thời gian tới. Tuy nhiên, giảm hay không, giảm bao nhiêu, thì rất khó biết. Vì, với mỗi khách hàng là một mức giá khác nhau, tùy theo mức độ tín nhiệm.

Thực tế, việc giảm lãi suất của các ngân hàng cũng đã được thị trường tiên liệu trước. Theo Ủy ban Giám sát Tài chính Quốc gia, với lạm phát được dự báo sẽ tiếp tục ổn định đến cuối năm, mặt bằng lãi suất có điều kiện để tiếp tục điều chỉnh giảm, hỗ trợ sản xuất, kinh doanh.

Lãi suất cho vay khó giảm

Câu chuyện giảm lãi suất cho vay sẽ khó diễn ra. Từ đầu năm tới nay, lãi suất cho vay đã giảm 0,5 - 1%. Do vậy, dù lạm phát đang được kiểm soát tốt, nhưng dư địa giảm lãi suất từ nay đến cuối năm là rất thấp, có chăng các ngân hàng nỗ lực thì giảm được khoảng 0,5% nữa là tối đa.

Chính vì thế, trong cuộc chơi lãi suất này, DN thường là người thua thiệt, bởi vì các ngân hàng thường chỉ giảm lãi suất cho vay định kỳ nếu có sự biến động lớn về lãi suất huy động. Cụ thể, nếu mặt bằng lãi suất huy động được điều chỉnh giảm khoảng 0,5%, thì theo độ trễ từ tùy theo từng kỳ hạn, các ngân hàng sẽ điều chỉnh giảm lãi suất cho vay, thường thì tính cho kỳ 6 tháng, nhưng mức giảm sẽ ít hơn, khoảng 0,3%.

Cụ thể, theo tính toán của Ủy ban Giám sát tài chính quốc gia, lãi suất tiền gửi có xu hướng giảm nhanh hơn lãi suất cho vay. Tính đến tháng 7/2014, lãi suất tiền gửi VND bình quân là 5,53%/năm, giảm 0,6% so với tháng 12/2013; trong khi lãi suất cho vay bình quân là 10,08%/năm, giảm 0,25% so với tháng 12/2013.

Điều đáng nói là hiện đa số tiền gửi mà ngân hàng huy động được ở thị trường dân cư và DN là kỳ ngắn hạn, từ 1 - 6 tháng, trong khi cho vay tối thiểu là 6 tháng. Đây chính là mấu chốt để các ngân hàng ăn chênh lãi suất ở mức cao.

Bởi vì, ngân hàng sẽ không giảm lãi suất cho những khoản vay ngắn hạn từ 6 - 12 tháng, mà chỉ giảm lãi suất cho những khoản vay trung và dài hạn. Trong khi DN lại chủ yếu được vay kỳ ngắn hạn, từ 6 - 12 tháng, với lý do ngân hàng thiếu nguồn vốn trung và dài hạn.

Thực tế này phần nào lý giải được khoản lãi của các ngân hàng trong điều kiện tín dụng tăng trưởng thấp trong nửa đầu năm 2014. Điều này cũng cho thấy một sự thật là ngân hàng chưa "hy sinh" lợi nhuận như những gì mà họ đã nói khi tung ra các gói tín dụng ưu đãi với lãi suất thấp.

Bài học lãi suất cho vay cao như "chợ đen" hồi năm 2008 với hệ lụy nợ xấu vẫn đang phình to còn chưa ráo mực. Vẫn biết, ngân hàng cũng là DN, cần phải có lợi nhuận, nhưng trong điều kiện khó khăn hiện nay, sự chia sẻ của ngân hàng chính là góp phần cứu sống DN. Mà DN sống thì ngân hàng khỏe. Tại sao các ngân hàng không bớt lãi một chút để cùng vực dậy nền kinh tế?

Minh Huệ

Theo Stockbiz