Nam Phi-Brazil: Khủng hoảng kép

Bên cạnh những khó khăn nghiêm trọng về kinh tế-xã hội, Tổng thống Brazil Dilma Rousseff và đồng nhiệm Nam Phi Jacob Zuma cùng bị đe dọa truất phế vì tai tiếng tham nhũng. Nữ tổng thống đầu tiên của Brazil không thể chủ trì lễ khai mạc Thế vận hội Olympic vào đầu tháng 8-2016. Và sau khi Olympic kết thúc, thượng viện nước này khởi động vòng “đấu tố” cuối cùng để loại bỏ vĩnh viễn quyền lực của bà Rousseff.

Trong đợt luận tội bắt đầu vào hôm nay (25-8), bà Rousseff sẽ phải đối mặt với cáo buộc đã dùng các thủ thuật kế toán để che giấu thâm hụt ngân sách ngày càng tăng của đất nước. Nếu bị 2/3 trong 81 nghị sĩ thượng viện bỏ phiếu chống, bà Rousseff sẽ phải từ chức tổng thống và trao quyền lại cho tổng thống tạm quyền là Michel Temer để phục vụ hết nhiệm kỳ của bà (đến cuối năm 2018). Những thăm dò ý kiến cho thấy đa số cử tri (58%) muốn bà Rousseff ra đi vì chính phủ tham nhũng và đã để đất nước lâm vào tình trạng giảm tăng trưởng.

Cuộc luận tội (bắt đầu từ tháng 12-2015) là đỉnh điểm của cuộc chiến chính trị kích hoạt bởi vụ bê bối Petrobras. Hàng chục chính trị gia và doanh nhân hàng đầu của Brazil đã bị bắt giữ trong vụ án tham nhũng hàng tỷ USD của Petrobras. Và trong khi chiến đấu để bảo vệ mình, các chính trị gia chia rẽ và đạp đổ nhau, khiến nền chính trị rối như canh hẹ.

Cuộc khủng hoảng chính trị khớp với việc kinh tế bị co lại 3,8% trong năm ngoái, xóa bỏ hàng triệu việc làm, kìm hãm tiêu dùng và niềm tin kinh doanh, đẩy nền kinh tế lớn nhất Mỹ Latin vào một cuộc khủng hoảng có thể mất nhiều năm để vượt qua. Cơ quan xếp hạng tín nhiệm Fitch công bố báo cáo cho biết dự kiến tốc độ tăng trưởng kinh tế của Brazil năm 2016 âm 3,3%, khoảng 0,7% trong năm 2017 và 2% trong năm kế tiếp.

Còn tại Nam Phi, nền kinh tế số 1 châu Phi, Tổng thống Jacob Zuma tạm thời thoát hiểm sau 5 lần bị phe đối lập đòi truất phế vì đã trích công quỹ để trùng tu ngôi biệt thự riêng, nhưng mọi chuyện vẫn chưa kết thúc. Ngành công nghiệp khai khoáng nước này đang bị ảnh hưởng bởi các cuộc đình công của công nhân. Nhưng thực chất vấn đề đối với cả Brazil lẫn Nam Phi không chỉ là tham nhũng, Thierry Apotiker, cựu Giám đốc Ngân hàng Indosuez, cho biết: “Về mặt cơ bản tham nhũng đè nặng lên tiềm năng phát triển của một nền kinh tế. Nhưng đối với Brazil và Nam Phi, khủng hoảng hiện tại xuất phát từ chỗ 2 quốc gia này chủ yếu trông cậy vào nguồn tài nguyên để xuất khẩu”.

Nga-Trung: Tương lai màu xám

Trong khi đó, các vấn đề của kinh tế Nga còn trầm trọng hơn. Khủng hoảng ở Ukraine khiến Moscow phải nhận đòn trừng phạt từ Hoa Kỳ, Liên minh châu Âu (EU) và các biện pháp trừng phạt ngày càng được tăng cường. Các doanh nghiệp Nga không thể tiếp cận với thị trường Hoa Kỳ và các doanh nghiệp Hoa Kỳ cũng không được làm ăn với các tập đoàn năng lượng Nga. Lệnh cấm nhập khẩu hàng hóa phương Tây của Tổng thống Vladimir Putin khiến giá cả ở Nga tăng vọt. Bên cạnh đó, giá dầu liên tục chạm đáy trong nhiều năm, trong khi Nga là một trong những nhà sản xuất dầu mỏ và khí đốt lớn nhất thế giới.

Theo Cơ quan Thống kê Nga (Rosstat), GDP của Nga đã giảm trong 6 quý liên tiếp. Kể từ khi khởi đầu của cuộc khủng hoảng, nền kinh tế Nga đã mất 5,5% GDP. Vasily Oleynik, một chuyên gia tại ITinvest, chia sẻ quan điểm về tương lai gần của nền kinh tế Nga với tờ Pravda: “60% thu ngân sách Nga đến từ xuất khẩu dầu mỏ và khí đốt tự nhiên. Nga lại không đa dạng hóa nền kinh tế, vì vậy chính phủ chỉ còn biết cầu nguyện cho giá dầu không giảm nữa. Nhưng hiện giá dầu đã quá thấp và Nga sẽ sớm cạn kiệt dự trữ ngoại tệ. Dự báo năm tới, Moscow sẽ phải tiếp tục phá giá đồng rúp để bù đắp thiếu hụt tiền, sức mua của người dân sẽ tiếp tục rơi”.

Tại Trung Quốc, những dấu hiệu hạ cánh cứng đang ngày càng hiển hiện. Thị trường chứng khoán rung lắc dữ dội, nền kinh tế thực đang giảm tốc với tốc độ chưa từng có. Thêm vào đó đồng nội tệ mất giá và tình trạng chảy máu vốn, cùng với thị trường bất động sản nhiều rủi ro và nợ công, nợ tư nhân đều cao. Tất cả đang vẽ lên bức tranh u ám về kinh tế Trung Quốc. Theo một số ước tính, nợ Trung Quốc có thể lên tới 350% GDP, khoảng 30.000 tỷ USD. Đáng ngại hơn, khoảng 2.500 tỷ USD nợ doanh nghiệp Trung Quốc thuộc diện nợ khó đòi. Willem Buiter, kinh tế trưởng của Citigroup, cho rằng con số thực tăng trưởng GDP của Trung Quốc chỉ khoảng 4%, thậm chí chỉ 2,2%.

Ngoài ra, Trung Quốc đang ở giữa làn sóng chỉ trích của cộng đồng thế giới vì những hoạt động gây hấn ở các vùng biển tranh chấp tại biển Đông và biển Hoa Đông. Thậm chí, nhiều người tin rằng Washington đã âm thầm chuẩn bị chiến tranh với Bắc Kinh. Hàng hóa của Trung Quốc bị tẩy chay ở nhiều nơi trên thế giới vì chất lượng kém, không bảo đảm an toàn cho sức khỏe người tiêu dùng.

Kỳ vọng tháng 10

Dường như Ấn Độ là nước BRICS duy nhất còn khá khẩm, nhưng niềm tin về chính sách cải cách và tăng trưởng kinh tế cao của Thủ tướng Narendra Modi đang bị lung lay, khi quốc gia Nam Á chứng kiến tỷ lệ lạm phát tăng, thâm hụt ngân sách và bất cập về cơ cấu. Các chương trình cải cách của chính phủ Ấn Độ hiện vấp phải những trở ngại do các đảng phái đối lập nước này đang cố gắng ngăn cản việc thông qua. Đặc biệt, mâu thuẫn chính trị đang ảnh hưởng đến tốc độ tăng trưởng và làm giảm lòng tin của các nhà kinh tế và giới kinh doanh trong và ngoài nước.

Theo nhóm nghiên cứu Global Trade Alliance, có đến 1/3 các quyết định của BRICS bất lợi cho 4 thành viên còn lại trong nhóm và Trung Quốc thường xuyên là mục tiêu tấn công của các thành viên còn lại. Hội nghị thượng đỉnh của BRICS sẽ diễn ra tại Ấn Độ vào tháng 10 năm nay. Toàn thế giới đang trông chờ xem nhóm này sẽ giải quyết câu hỏi lớn về tương lai của các nền kinh tế mới nổi như thế nào.

Theo Vĩnh Cẩm

Sài Gòn Đầu tư